Celiakia to choroba coraz bardziej znana wśród ludzi. Jednakże, mimo jej wzrastającej popularności, nadal wiele osób boryka się z niewiedzą na temat tej choroby. W artykule „Celiakia – choroba, na którą warto zwrócić uwagę” postaramy się przybliżyć pojęcie tej choroby oraz przedstawić sposoby jej diagnozowania oraz leczenia.
Co to jest celiakia i jakie są jej przyczyny?
Celiakia to choroba autoimmunologiczna, która charakteryzuje się nietolerancją glutenu. Gluten to mieszanina białek, która występuje w produktach zbożowych takich jak pszenica, żyto, jęczmień, owies. U osób chorych na celiakię białko to powoduje reakcję autoimmunologiczną, co w konsekwencji prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Skutkiem tego może być zaburzenie wchłaniania składników odżywczych, co przyczynia się do wystąpienia różnych objawów oraz powikłań.
Przyczyny celiakii nie są do końca poznane. Prawdopodobnie wpływa na nią zarówno czynnik genetyczny, jak i środowiskowy. Osoby, w których rodzinie występuje celiakia, są bardziej narażone na jej wystąpienie. Wpływ na chorobę ma także stan mikrobioty jelitowej, która u osób chorych na celiakię może być zaburzona. Ponadto uważa się, że na chorobę wpływa również czynnik epigenetyczny, a także niekorzystna dieta.
Objawy celiakii są bardzo zróżnicowane i mają związek z zaburzeniem wchłaniania składników odżywczych. Wśród najczęstszych objawów można wymienić: biegunki, wzdęcia, utrata masy ciała, utrata apetytu, niedobory witamin oraz mikroelementów, a także objawy neurologiczne oraz depresyjne. Istotne jest, aby w przypadku pojawienia się takich objawów, zgłosić się do lekarza, ponieważ nieleczone lub źle leczone celiakia może prowadzić do zwiększonego ryzyka chorób nowotworowych choroby nowotworowe
Jakie są objawy celiakii i jakie badania należy wykonać, aby ją zdiagnozować?
Celiakia, zwana również chorobą trzewną, to choroba, której objawy są bardzo zróżnicowane i mogą przebiegać u każdej osoby nieco inaczej. Wśród najczęstszych objawów wymienić można biegunki, wzdęcia, bóle brzucha, utratę masy ciała, utratę apetytu, nudności, wymioty, skłonność do zaparć, a także zmęczenie czy złe samopoczucie.
Diagnostyka celiakii oparta jest na badaniach laboratoryjnych oraz diagnostyce obrazowej. Badaniami laboratoryjnymi pozwalającymi na wykrycie celiakii są przede wszystkim testy anty-tTG (transglutaminazy tkankowej) oraz testy anty-EmA (endomysium mięśni gładkich) i przeciw DGP (deamidowanym peptydom gliadyny). Są to testy, które wykrywają cechy choroby autoimmunologicznej jelit. Przed wykonaniem badań, warto pozostać przy zwyczajowej diecie i poinformować lekarza o tym, które z leków przyjmujemy, ponieważ niektóre z nich mogą wpłynąć na wynik.
W przypadku pozytywnego wyniku badania krwi i podejrzenia celiakii konieczne może być wykonanie biopsji jelita. Pobraniem wycinka z błony śluzowej jelita odbywa się w trakcie procedury gastroskopii. Wycinek ten jest badany pod mikroskopem, co pozwala na ocenę stanu błony śluzowej jelita, a tym samym diagnozę celiakii.
Warto zaznaczyć, że przejście na dietę bezglutenową przed badaniem może spowodować fałszywie ujemne wyniki badań i wpłynąć na błędną diagnozę. Dlatego też, aby zdiagnozować celiakię, konieczne jest pozostanie przy zwyczajach żywieniowych do czasu badania.
Jakie są konsekwencje nieleczonej celiakii?
Jeśli celiakia nie zostanie zdiagnozowana i nie zostanie wprowadzona odpowiednia dieta, może to prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. O ile dopełnienie odpowiednich procedur diagnostycznych i dieta zwykle skutecznie kontrolują chorobę, nieleczone przypadki, szczególnie te poważne, mogą wywołać różne problemy zdrowotne. Nieleczone schorzenie może prowadzić do niedożywienia, chorób wątroby, niedokrwistości czy zaburzeń neurologicznych.
Najczęstszym powikłaniem nieleczonej celiakii jest niedobór witamin i składników mineralnych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Niedobór witaminy A i E, witamin z grupy B, wapnia i żelaza to wyłącznie niektóre przykłady niedoborów, jakie mogą wystąpić. Ponadto, u osób chorych na celiakię często współistnieją inne choroby autoimmunologiczne, takich jak cukrzyca lub choroba Hashimoto.
Celiakia nieleczona zwiększa również ryzyko wystąpienia nowotworów. U osób chorych na celiakię istnieje większe ryzyko wystąpienia raka jelita grubego lub chłoniaka. Ponadto nieleczona celiakia może prowadzić do osteoporozy, depresji i innych problemów zdrowotnych.
Wszelkie komplikacje wynikające z nieleczonej celiakii uzależnione są od przebiegu choroby oraz stopnia uszkodzenia jelit. Z tego względu nie można lekceważyć objawów choroby i należy jak najszybciej udać się do lekarza. Wdrożenie odpowiedniej diety i leczenie zapobiegają wielu powikłaniom, dlatego to kluczowe w przypadku rozpoznania choroby. Można powiedzieć, że celiakia jest chorobą, na którą warto zwrócić uwagę, ponieważ jej konsekwencje mogą być niebezpieczne dla zdrowia.
Jakie produkty spożywcze są dozwolone w diecie bezglutenowej?
Osoby zmagające się z celiakią muszą całkowicie wykluczyć gluten z diety, co wydaje się zadaniem bardzo trudnym, ponieważ gluten znajduje się w tak wielu produktach spożywczych. Wśród produktów, które nie zawierają glutenu należy wymienić:
- – wędzone mięso;
- – Warzywa i owoce;
- – Ryby i owoce morza;
- – Mięso i drób;
- – Mleko, jogurt i sery;
- – Orzechy i bakalie;
- – Kasze jaglane, gryczane, kukurydziana;
- – Mąki bezglutenowe (mąka kukurydziana, mąka ryżowa, mąka sojowa, mąka ziemniaczana, mąka migdałowa).
Z drugiej strony produkty zawierające gluten, które należy wykluczyć z diety to:
- Pszenica;
- Jęczmień;
- Żyto;
- Przetwory z powyższych zbóż w tym makarony, pyzy, kluski itp.;
- Niektóre konserwy;
- Słodycze, ciasta, pieczywo;
- Cukierki, czekolady.
Ważne jest, aby zwrócić uwagę na to, że niekiedy gluten może być składnikiem nie tylko produktów spożywczych. Możemy go znaleźć również w lekach, suplementach, czy kosmetykach. Dlatego ważne jest dokładne sprawdzenie składu produktu, aby mieć pewność, że jest on wolny od glutenu.
Jakie są sposoby leczenia celiakii?
Jedynym skutecznym sposobem leczenia celiakii jest eliminacja glutenu z diety. To ważna zmiana stylu życia, która może być trudnym wyzwaniem, ale stanowi kluczowe rozwiązanie dla osób zmagających się z chorobą. Celem diety bezglutenowej jest przywrócenie prawidłowego funkcjonowania jelit oraz wyeliminowanie objawów i powikłań związanych z chorobą.
W przypadku osób zmagających się z chorobą lekarz przepisuje odpowiednią dietę, która wyklucza gluten i zawiera produkty bezglutenowe. Zobowiązuje to osobę chorującą do dokładnego przestrzegania zasad diety bez glutenu, nawet w najmniejszych ilościach.
Często dieta bezglutenowa wiąże się z wysokimi kosztami, ponieważ produkty bezglutenowe są droższe niż ich zbożowe odpowiedniki. Należy być też ostrożnym w przypadku produktów gotowych, czy dań przygotowywanych w restauracjach, gdzie istnieje ryzyko zanieczyszczenia glutem. Dlatego warto szukać sklepów i restauracji, które specjalizują się w produktach bezglutenowych.
W przypadku braku poprawy wyniku leczenia choroby, lekarz musi wykonać lub zlecić ponowną gastroskopię w celu potwierdzenia lub wykluczenia poprawy stanu jelit. Obecnie trwają badania na lekami, które mogłyby pomóc nawrócić stan jelitowy do stanu z poprawnym funkcjonowaniem.
